Navigasyon |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dreamweaver Hakkında Genel Bilgiler
GENEL BİLGİLER
HTML kodları kullanarak web sayfası oluşturmanın
zahmetli bir iş olduğunu düşünenler ya da kısa sürede mükemmel web
sayfaları hazırlamak isteyenler için iyi bir haberimiz var. Macromedia
Dreamweaver' la kodlar arasında boğulmadan çok kısa sürede web sayfaları
hazırlayabileceksiniz. Görsel web tasarım editörleri kategorisinde
inceleyeceğimiz Dreamweaver "benzeri programlar içinde kullanımı en
kolay olanı" desem abartmış sayılmam. Görüntünün kalabalığına bakıp
sakın ürkmeyin. Tasarım programlarını değerlendirenlerin Dreamweaver' da
tek eksi olarak gösterebildikleri yerleşik olmayan araç çubuklarıdır.
Ama bütün bu pencereler, araç çubukları tamamen sizin kontrolünüzde.
İstediğiniz pencereyi kapatabilir, istediğinizi yeniden aktif hale
getirebilirsiniz.
Daha rahat çalışmak için düzenlediğimiz bu ekranı kullanarak
tasarımlarımızı çok kısa sürede oluşturabileceğiz. Bunun yanında
Dreamweaver da "illâ HTML kodlarında da çalışmak istiyorum" diyen
kullanıcılar için istedikleri zaman kodlara müdahale edebilecekleri kod
penceresi seçeneği mevcuttur. Ayrıca hem kod penceresi hem de tasarım
pencerelerini aynı anda görerek sayfaları tasarlamakta mümkün. Bizde
kitabımız boyunca HTML kodları üzerinde işlem yapmaya gerek kalmadan
sayfa tasarlanabileceğini göstermek açısından tasarım penceresini
kullanacağız. Şunu da hemen belirtmemizde fayda var; yukarıdaki
cümleleri sarf ederken bizim HTML kodlarını kullanarak site
tasarlayanlara karşı olduğumuz düşünülmesin. Bizim kitabımıza konu
olarak aldığımız Dreamweaver görsel bir editör olduğundan işlemlerimizde
tamamen görsel olacaktır. Ayrıca Dreamweaver WYSIWYG (What You See Is
What You Get- Ne görüyorsan onu elde edersin) özelliğinde olduğundan
tasarım penceresinde ne hazırladıysak sonuç olarak da onu elde edeceğiz
demektir.
ARAÇ ÇUBUKLARI ve DİĞER ELEMANLARI TANIYALIM
TASARIM PENCERESİ
Oluşturacağımız web sayfaları için tasarım ekranını
kullanacağımızı belirtmiştik. Bu pencereyi kullanmak bir kelime-işlemci
programını kullanmaktan daha zor ve karmaşık değil. Kelime-işlemci
programlarında olduğu gibi sayfalarımıza resimler ekleyebilir,
yazılarımızı istediğimiz gibi biçimlendirebilir, medya eklentileri
(animasyonlu gifler, sesler, vb.), tablolar oluşturabiliriz. Ayrıca
ileriki konularda anlatılacak hareketler ve zaman çizelgeleri gibi
nesneleri de kullanarak sıra dışı web sayfaları oluşturabileceğiz.
Tasarım penceresi üzerinde başlık çubuğu, mönüler,
belirteç göstergeci pencere boyutunu ayarlayabileceğimiz kısım, sayfanın
KB cinsinden kapladığı alan ve internetteyken yüklenme süresini
gösterir kısım ile hızlı erişim mönüsü bulunur. İsterseniz bu pencereler
ve açıklamaları üzerinde kısaca duralım:
Başlık Çubuğu
Başlık çubuğunda o an aktif olan sayfanın başlığı yer
alır. Biz de sayfalarımıza değişik yollar kullanarak başlıklar
verebiliriz. Sıralayacak olursak
1. Araç çubuğu üzerinde yer alan Title alanını kullanarak
2. Modify mönüsünden Page Properties seçeneğini kullanarak
3. CTRL+J kısa yol tuşları kullanılarak
4. Tasarım penceresindeyken boş bir yerde farenin sağ tuşuna basıp açılan mönüden Page Properties komutunu seçerek.
Bu yollardan hangisi kullanılırsa kullanılsın açılacak diyalog kutusu
aynıdır. Bu diyalog kutusunun Title sekmesinde yazılacak metin
Dreamweaver' ın başlık çubuğunda görüntülenecek metindir. Ayrıca başlık
çubuğunda ( ) parantezleri içinde sayfanın tam olarak konumu da yazılır.
Oluşturulan web sayfası tarayıcı kullanılarak açıldığında tarayıcı
penceresinin başlık çubuğunda tarayıcı ismiyle beraber bu metin yan yana
gösterilir.
Menü Çubuğu
Menü çubuğunda File, Edit, View, Insert, Modify, Text, Commands, Site,
Window ve Help alt mönüleri bulunur. İlgili mönü başlığına tıklandığında
o mönü içinde yer alan komutların sıralandığı bir pencere açılır. Bu
mönü pencerelerinde yer alan komutlar ya üzerine gelip tıklanarak ya da o
komutun -varsa- kısa yol tuşuna basılarak çalıştırılır.
HTML Belirteç Göstergeci
Dreamweaver' da o an hangi belirteç üzerinde işlem yapılıyorsa burada gösterilir.
Window Size
Tasarım penceresinin o an aktif olan boyutlarını gösterir. Kullanıcı
isterse aktif pencere boyutlarını değiştirebilir.Bu kısımda farenin sol
tuşuna basarsa değişik ekran boyutlarının listelendiği açılır liste
kutusu görüntülenir. İstenilen pencere boyutu seçilerek sayfanın değişik
ekran boyutlarındaki görünümü kontrol edilebilir.
Burada belirtilen ölçüler pixel (nokta)
cinsindendir. Örneğin 640X480 ölçüsü ekranın 640 sütun 480 satıra
bölündüğünü gösterir. Bu satır ve sütunların kesişmesinden oluşan
noktalarla da ekrandaki görüntü oluşur. 1024X768 ölçüsü ise ekrandaki
görüntünün 1024 sütun ve 768 sütundan oluştuğunu gösterir. Yukarıdaki
açıklamalardan da tahmin edebileceğiniz gibi aynı ekranda 640X480 ile
1024X768 ölçülerinin meydana getirdiği nokta sayıları farklıdır. Buradan
çıkacak sonuç şudur: Aynı ekranda daha fazla noktayla oluşan görüntüler
daha net olurlar.
Yüklenme Hızı
Bu kısım, üzerinde çalıştığımız sayfanın KB cinsinden
kapladığı toplam alanı ve internetteyken sayfanın yüklenme süresini
gösterir. Toplam alan derken buna sayfa içinde kullandığımız bütün
nesneler (resimler, yazılar, tablolar vb.) dahildir. Burada aklınıza
"Dreamweaver sayfanın yüklenme hızını neye göre yazıyor? Benim modemim
yavaş/hızlı olabilir ya da internete direk kablo ile bağlanıyor
olabilirim." gibi bir soru gelebilir. Tabi ki bu hız Dreamweaver' ın
ayarlarında gösterilen "varsayılan bağlantı hızı" na göre yazılır. Bu
bağlantı hızını değiştirmek mümkündür. Bunun için Edit mönüsü içinde yer
alan Preferences komutu daha sonra açılan diyalog kutusundan Status Bar
grubu seçilir. Bu ekranda Connection Speed sekmesinde yer alan açılır
mönüden istenilen bağlantı hızı seçilir.
Hızlı Erişim Araç Çubuğu
Bu kısım Dreamweaver' da kullanacağımız değişik
nesnelerin birlikte bulundukları yerdir. Hızlı erişim işlemleri tasarım
penceresi üzerinden kullanılabileceği gibi ayrı bir araç çubuğu olarak
masaüstünde de bulundurulabilir. Bunun için Shift+F4 tuşuna basmak
yeterlidir. Hızlı erişim çubuğu üzerinde yer alan herhangi bir öğeye
tıklandığında onunla ilgili pencere açılır. Tekrar basıldığında
kaybolur. Mesela Site öğesine tıklanırsa o an aktif olan siteye ait
bütün dosya ve alt dizinler bir pencere içinde gösterilir. Ya da
behaviors öğesine tıklandığında seçili durumda bulunan nesneye ait
-varsa- oluşturulan hareketler bir pencere içinde gösterilir.
Hızlı erişim çubuğunda yer alan öğelere ulaşmak
için alternatif olarak Window mönüsü kullanılabilir. Ya da ilgili öğe
kısa yol tuşuna basılarak aktif hale getirilebilir. Ya da aktifse
pasifize edilebilir.
Hızlı erişim çubuğunda yer alan öğeler de isteğe bağlı olarak
değiştirilebilir. Bunun için yine Edit menüsü içinde yer alan
Preferences komutu kullanılır. Bu komut çalıştırıldığında ekrana
aşağıdaki pencere gelecektir. Bu pencere üzerinde yer alan Panels grubu
seçilmeli ve Show in Launcher kısmında istenilen öğe grupları eklenip
çıkarılmalıdır.
Cevap : Dreamweaver Hakkında Genel Bilgiler
ÇALIŞMA ORTAMININ AYARLANMASI
Sisteminize kurduğunuz Dreamweaver' ı kendi
isteklerinize göre kişiselleştirmek istediğinizde Edit mönüsü içinde yer
alan Preferences ayarları üzerinde bir miktar işlem yapmanız
gerekecektir. Burada yapacağınız ayarlar bir dahaki değiştirme
zamanınıza kadar aktif olacak ayarlardır. Ayrıca burada yaptığınız
değişiklikler, üzerinde çalıştığınız tüm siteler için geçerli
sayılacaktır. Edit mönüsünden Preferences seçildiğinde ekrana aşağıdaki
diyalog kutusu gelir. Bu resimde de görüleceği gibi diyalog kutusu
Category ve category kısmından seçilecek alt gruba göre açıklama
kısmının yer aldığı iki kısımdan oluşur. Category kısmında birbirinden
farklı 16 grub vardır. Bu gruplardan herhangi biri seçildiğinde sağ
parçada o grupla ilgili yapılabilecek işlemlerin yer aldığı diyalog
kutusu açılır.
GENERAL PREFERENCES
Category listesinden General grubunu seçelim. O zaman Özellikler diyalog kutusunun görünümü aşağıdaki gibi olacaktır.
File Options Kısmı:
Show Only Site Window on Startup : Dreamweaver
başlatılırken Tasarım penceresi açılmadan sade site yönetici
penceresinin açılmasını istiyorsanız bu seçeneği aktif hale
getirmelisiniz. Böylelikle program çalıştırıldığında sitenize ait
dosyaları site pencerenizde görebilir üzerinde çalışmak istediğiniz
dosyayı buradan seçebilirsiniz. Ancak dreamweaver bu özelliği
kullanıcıların kendi isteklerine göre düzeltmelerini istediğinden pasif
bırakmıştır.
Open Files in New Window : Her açılan dosyayı farklı farklı pencerelerde görüntülemek için bu seçenek kullanılır.
Warn when Opening Ready-Only Files:
Sadece okunabilir özelliğindeki dosyaları açarken programın sizi ikaz
etmesini istiyorsanız bu özelliği aktif hale getirmeniz gerekecek.
Add Extension when Saving:
Kaydedeceğiniz dosyalara uzantı olarak ne vermek istiyorsanız buradan
belirtmelisiniz. Varsayılan değeri ".htm" dir. Siz ".html"
yapabilirsiniz.
Show Dialog when Inserting Objects: Web
sayfalarınıza bazı nesneleri eklemek istediğinizde karşınıza o nesneyle
ilgi yapmanız gereken ayarlamaları gösteren bir diyalog penceresi
gelir. Örneğin tablo eklemek istediğinizde karşınıza tablonun satır,
sütun sayılarını gireceğiniz, tablonun genişliğini ve diğer
özelliklerini belirleyeceğiniz bir pencere gelir. İşte bu gibi nesne
ekleme işlemlerinde bu diyalog kutularının çıkmasını istemiyorsanız bu
özelliği pasifize etmeniz gerekir. Böylelikle eklemek istediğiniz
nesneler için varsayılan özellikler neyse o şekilde bir nesne eklenmesi
sağlanmış olur.
Faster Table Editing (Deffered Update): Bu
özellik seçiliyken satır ve sütun genişlikleri sabit kalır. Ta ki
girilen bilgiler hücreyi tam olarak kaplayana kadar. Bilgiler hücre
sınırına dayandığında hücreler, yazılan bilgiye göre otomatik olarak
genişletilir. Bu özellik iptal edilirse ilk yazılan karakterle birlikte
hücre sınırları genişlemeye başlar.
Rename Form Items when Pasting:
Bu özellik web sayfalarınıza eklediğiniz form nesneleri için aktif olan
bir özelliktir. Bilirsiniz! formlarda her bir nesnenin ismine göre
işlem yapılır. İşte bu isimlerin aynı olması problem çıkaracağından her
kopyala-yapıştır işleminden sonra isimlerin elle değiştirilmesi de vakit
alacaktır. Bu seçenek aktif haldeyken Dreamweaver bu işi bizim yerimize
yapar.
Enable Double-Byte Inline Input:
Tasarım penceresinde Japonca gibi farklı bir karakter formatı kullanan
dillerle de işlem yapmak istediğinizde bu seçeneğin aktif yapılması
gerekir. Tabii bunun için öncelikle Preferences penceresine ait
Font/Encoding ayarlarını da buna göre düzenlemeniz gerekir.
Maximum Number of History Steps: Dreamweaver'
da yapılan işlemler Dreamweaver çalıştığı sürece hafızada kalırlar.
İşte burada belirteceğimiz sayıya göre işlemler en son yapılandan başa
doğru History palette saklanırlar. Örneğin buraya girdiğimiz sayının 30
olduğunu varsayalım. Dreamweaver en son yapılan işlemden başa doğru 30
işlemi hafızasında saklayacaktır demektir.
Update Links
Linklerin silinmesi, taşınması ya da değiştirilmesi
gibi durumlarda Dreamweaver' ın ne yapmasını istiyorsanız Update Links
kısmından belirtmelisiniz. Liste mönüsünde yer alan 3 seçenekten birini
seçmelisiniz. Eğer Dreamweaver her link güncellemesinde sizi haberdar
etsin istiyorsanız Prompt seçeneğini, her güncellemeyi size sormadan
otomatik olarak yapmasını istiyorsanız Always seçeneğini ya da
güncelleme yapılmasını istemiyorsanız Newer seçeneğini seçmelisiniz.
Object Panel
Tasarım penceresinde kullandığımız Nesneler araç
çubuğunun görünümünü buradan ayarlayabiliyoruz. Eğer "Icons Only"
seçilirse sadece simgeler, "Text Only" seçilirse Nesnelere ait açıklama
yazıları, "Icons and Text" seçilirse hem simge hem de açıklama yazıları
yan yana görüntülenecektir.
Spelling Dictionary
Dreamweaver' da oluşturulan metinlerin imla
kurallarına uygunluğunu denetlemek istiyorsanız burada yer alan
sözlüklerden birini seçmelisiniz. Ancak Dreamweaver' da Türkçe sözlük
söz konusu olmadığı için bu seçeneği kullanmanız bir anlam ifade
etmeyecektir.
Cevap : Dreamweaver Hakkında Genel Bilgiler
CODE COLOR
Kod penceresinde aktif olarak gösterilecek
renklerin belirlendiği gruptur. Bu renkleri isteğinize göre
düzenleyebilirsiniz. Hatta her bir belirteç için ayrı ayrı renkler de
atayabilirsiniz. Tabii böyle bir şeyi yapabilmek için bol bol vakit ve
sabrınızın olması gerekir.
CODE FORMAT
Burada da yine HTML Kaynak Kod Penceresi"nde geçerli olacak ayarlamalar yapılır. Yani :
Indent: Yazılan kodların birbirlerinden rahatça
ayrılabilmelerini sağlamak için indent özelliğinin aktif olması gerekir.
Özellik aktif hale getirildiğinde Dreamweaver tarafından oluşturulan
kodlar girintili çıkıntılı yazılacak, kullanıcının daha rahat dolaşımı
sağlanacaktır.
AutoWrap: Bu seçenek aktif hale getirilirse yani
kutucuğa tik işareti konulursa After Column kısmında belirtilen sütun
değerinden sonra işlemin bir alt satırdan devam etmesi sağlanır.
Line Breaks: Satır kesmelerini hangi çalışma
ortamına göre olacağı buradan belirlenir. Burada 3 seçenek vardır. "CR
LF (Windows)", "CR (Macintosh)", "LF (Unix)"
Case for Tags: "HTML Kaynak Kod Penceresi" nde
yazılacak belirteçlerin büyük harflerle mi yoksa küçük harflerle mi
yazılacağı buradan belirlenir.
<UPPERCASE> seçilirse belirteçler büyük harfle
<lowercase> seçilirse belirteçler küçük harfle oluşturulur.
Case for Attributes: Belirteçlere eklenecek parametrelerin nasıl yazılacakları buradan belirlenir. İki seçenek vardır:
lowercase= "value" ya da
UPPERCASE= "value"
Centering : Oluşturulan nesnelerin ortalanması söz
konusu olduğunda iki seçenek söz konusudur. Bunlardan DIV sekmesi 3.X ve
üstü tarayıcılarda görüntülenebilen bir belirteç olduğu için daha küçük
sürümlü tarayıcılarda görüntülenmeyecektir. Ama buna rağmen genelde
tasarımcıların tercih ettiği ortalama komutu DIV' dır. Çünkü : DIV hem
İnternet Explorer hem de Netscape Navigator tarayıcıları tarafından
desteklenen bir komut olduğundan kullanılması da mantıklıdır.
CSS STYLES
HTML her yönüyle tamamlanmış bir yapı değildir.
Eksik kaldığı, bazı yöntemlerle eksikliklerinin giderilmeye çalışıldığı
ortada. Bu eksikliklerin giderilmesi için kullanılan yöntemlerden biri
de CSS'ler. CSS'leri "bazı kısa tanımlamalarla bütün sayfalarda geçerli
olabilecek düzenlemeler yaptırabilen stiller" olarak tanımlayabiliriz.
Örneğin:
Web sayfası üzerinde 'siyah' olan yazı rengini
'kırmızı' ile, 'verdana' olan yazı tipini 'times new roman' ile
değiştireceğinizi düşünelim. Eğer bahsettiğimiz sayfa sayısı 1 tane ise
problem yok, el ile değiştirmek pek de problem gözükmüyor. Ancak bu
işlemi onlarca web sayfası için yapmamız gerektiğini düşünecek olursanız
asıl problem o zaman çıkıyor. Kaybolan zamanı ve bozulan sinirleri
tahmin edersiniz! İşte CSS'ler burada imdadımıza yetişiyor. Yapacağımız
küçük tanımlamalarla hiç vakit kaybetmeden, yorulmadan istediğimiz
değişiklikleri hızlıca yapabileceğiz.
Gelelim Preferences üzerindeki 'CSS Styles' grubuna.
CSS'ler eski tip tarayıcıların (IE 4.0'dan önceki, Netscape 4.0'dan
öncekiler) desteklemediği biçimlendirmelerdir. İnternette -hala- bu tip
tarayıcılar kullanarak dolaşanlar olduğunu varsayarsak tanımlamış
olduğumuz CSS tanımlamalarının bu tip tarayıcılarda görülemeyeceğini ve
bazı problemlere sebep olabileceği ortada. İşte bu tip tarayıcılarda da
hazırlamış olduğumuz düzenlemelerin geçerli olabilmesi için bu kısmı
kullanabileceğiz.
FILE TYPES / EDITORS
Dosya uzantılarına göre program ataması yapabileceğiniz bu grub üzerinde yer alan öğeleri incelemeye başlayalım.
Open in Code View: Burada belirteceğiniz uzantıdaki dosyaların kod penceresinde açılmasını sağlarsınız.
External Code Editor: Eğer Dreamweaver'ın kod
penceresinin dışında aşina olduğunuz kullanmak istediğiniz bir
editörünüz varsa bu alanda belirtiyorsunuz. Editörünüzün konumunu
belirttikten sonra Edit mönüsü içinde yer alan Edit with ..........
komutunu kullanarak editörünüzü aktif hale getirebilirsiniz.
Reload Modified Files: Dahili editörlerle yapılan
düzenlemelerin Dreamweaver' a dönüşte uygulanıp uygulanmayacağını
buradan belirleyebiliriz. Eğer:
Prompt seçilirse yapılan değişikliklerin aktif hale getirilip getirilmeyeceği sorulurken
Always seçilirse yapılan bu değişiklikler sorulmadan aktif hale getirilir.
Never seçilirse düzenlemeler güncellenmeden editörden çıkılır.
Save on Launch: Burada da HTML editörleriyle
değişiklikler yapıldıktan sonra Dreamweaver' a dönüşte bu
değişikliklerin dosyaya kaydedilip kaydedilmeyeceği belirlenir. Yine
burada da:
Prompt seçilirse yapılan değişikliklerin kaydedilip kaydedilmeyeceği sorulurken
Always seçilirse yapılan bu değişiklikler sorulmadan kaydedilir
Never seçilirse düzenlemeler kaydedilmeden editörden çıkılır.
Extensions: Bu kısımda değişik programlara ait dosya uzantılarının listesini,
Editors: kısmında ise aktif olan uzantılara ait dosyaların hangi programlarla açılacağını belirtiriz.
Cevap : Dreamweaver Hakkında Genel Bilgiler
FONTS/ENCODING
Bu category grubunda oluşturacağımız web
sayfalarında geçerli olacak dil tanımlamasını yapacağız. Eğer
hazırladığınız sayfaların Türkçe dil kurallarına göre sorunsuz
çalışmasını istiyorsanız biraz hayal kırıklığı yaşayacaksınız. Çünkü
Dreamweaver' ı geliştirenler Türkçe dil grubunu bu kısma eklememişler.
Bizde Türkçe karakter setini dolaylı olarak Dreamweaver' a tanıtacağız.
Bunun için yapılması gereken işlemler sırasıyla şöyle:
Default Encoding kısmından Other seçeneğini,
Font Settings kısmından yine other seçeneğini,
Daha sonra font listesinin sıralandığı Proportional Font kısmından herhangi bir Türkçe fontu,
Fixed Font kısmından da yine bir Türkçe fontu,
En son adım olarak da HTML Inspector kısmından istediğimiz Türkçe fontu seçerek işlemi tamamlıyoruz.
Burada yapmış olduğumuz ayarların sorunsuz olarak
çalışması için Dreamweaver' ı kapatıp yeniden başlatmamız gerekecektir.
Ancak other seçenekleriyle belirlemiş olduğumuz dil grubu esas Türkçe
tabanlı grup olmadığı için problem olabileceğinden meta satırındaki
değeri "Head objects" penceresinde yer alan ikonunu tıklayarak aşağıdaki
şekilde değiştiriyoruz.
HIGHLIGHTING
Hazırladığınız Template ve Library dosyalar üzerinde aktif olacak seçeneklerdir.
Editable Regions: Template kullandığınız çalışmalarınızda serbest kullanabileceğiniz alanlar bu renkle çerçevelenir.
Locked Regions: Template'inizin sınırlarını
belirler. Böylelikle hangi alanların templateiniz içinde yer alandığını
görebilirsiniz.
Library Items: Tanımladığınız library çalışmalarını templatelerinize ya da normal web sayfalarınıza
eklediğinizde libraryi oluşturan alan bu renkte görüntülenir.
Third-Party Tags: Bildik HTML belirteçlerine ek
olarak kendimizde belirteçler tanımlayabilir; bu belirteçleri
sayfalarımızda kullanabiliriz. Bunun için yapmamız gereken işlem
aşağıdaki satırları tamamen boş (bütün HTML belirteçlerinden
arındırılmış) bir sayfa içine yazıp .XML uzantısı ile kaydetmek
olacaktır.
<tagspec tag_name="gez" tag_type="nonempty" render_contents="false"
content_model="marker_model" icon="gez.gif" icon_width="30"
icon_height="30"></tagspec>
Daha sonra bu çalışmamızı
C:Program FilesMacromediaDreamweaver 4ConfigurationThirdPartyTags klasörüne
istediğimiz bir isimle kaydedelim.
İsterseniz bu örnekte yer alan kodları ve paramettrelerini daha yakından inceleyelim:
tag_name: Oluşturucağınız belirtecin ismi ne olacaksa bu alandan belirtiyorsunuz.
tag_type: Burada belirtebileceğiniz iki değer var
"nonempty" ve "empty". "nonempty" belirtecin çiftiyle kullanılmasını
sağlar. Yani belirtecin çalışması için <gez> yazdıktan sonra
kapatma belirteci olan </gez> belirtecinin kullanılması gerekir.
"empty" parametresi ise belirtecin yalnız kullanılmasını sağlar.
render_contents: Belirtece atadığımız ikonun
görünüp görünmemesini belirler. Alabileceği iki değer vardır. "True"
yazarsanız ikon görünmeyecek, "false" yazarsanız ikonunuz
görüntülenecektir.
content_model: Bu parametreye ekleyebileceğiniz 4 farklı seçenek vardır. Bunları sırasıyla yazacak olursak:
"marker_model": Dreamweaver derleyicisi bu parametre ile tanımlanmış
belirteçleri göz ardı eder. Ancak bu belirteçler içinde belirtilmiş
değerler aynen korunur.
"block_model": Layerlar, paragraflar gibi block belirtilen durumlarda kullanılır.
"head_model": Web sayfanızın head alanında bir belirteç kullanacaksanız parametreyi head_model olarak belirlemeniz gerekecek.
"script_model": Dreamweaver bu parametre ile oluşturulmuş belirteçleri gördüğünde içeriğinin hepsini göz ardı eder.
INVISIBLE ELEMENTS
Dreamweaver tasarım penceresinde eklemiş olduğunuz
nesneleri temsil eden küçük ikonların görüntülenmesini istiyorsanız
burada yer alan öğelerin başında bulunan kutucuklara tik işareti koymak
ya da iptal için tekrar tıklamak yeterlidir.
LAYERS
Katmanlarda kullanılacak "varsayılan ayarlar" ı
buradan değiştirebiliriz. Görünürlük durumu, eni, yüksekliği, arka plan
rengi ya da arka plan resmi gibi değerler buradan belirtilir. Kullanıcı
Insert mönüsünden Layers komutunu çalıştırdığında burada belirtilen ebat
ve özelliklerde bir katman oluşturulacaktır.
LAYOUT VIEW
Dreamweaver 4 sürümünde programa dahil olan Layout View ile ilgili ayarlar burada yapılır.
Autoinsert Spacers: Tasarım ekranınıza (layout view
görünümündeyken) eklediğiniz tablolarınızın özelliğini "autostrech"
olarak ayarladıysanız herhangi bir hücre oluşturmak istediğinizde
hücrenin belirlediğiniz boyutlarda sabit kalmasını sağlamak için "When
Making Autostrech Tables" seçeneğini aktif yapmalısınız. Eğer "Never"
seçeneğini aktif hale getirirseniz ekleyeceğiniz hücre 10X10 ebatlarında
küçük bir hücre dahi olsa bu hücrenin boyutları da otomatik olarak
tablo boyutuna göre büyütülüp küçültülecektir.
Space Image: For Site kısmından hangi site için
boşluk resmi tanımlayacağınızı belirtirsiniz. Aksini belirtmediğiniz
sürece üstünde çalıştığınız site burda da gösterilir. Boşluk resmini
belirlemek için de Image File: kısmını kullanmalısınız.
Cell Outline: Tablolarınızda belirtiğiniz hücrelerin dış çerçeve renklerini buradan ayarlayabilirsiniz.
Cell Highlight: Fare göstergecinin hücre üzerine hangi renkle değişmesini istiyorsanız buradan beliryebilirsiniz.
Table Outline: Tablo çerçevesinin rengi
Table Background: Tablonuzun zemin rengini ise buradan belirleyebilirsiniz.
Cevap : Dreamweaver Hakkında Genel Bilgiler
PANELS
Always on Top: Bu bölümde yer alan araç çubukları
aktif hale getirildiklerinde kapatılana kadar pencere üzerinde görünür
halde kalmalarını istiyorsanız bu kutucukların hepsini işaretlemelisiniz
(zaten varsayılan ayarları bu şekilde) . Yok eğer başka bir pencere
üzerinde çalışmaya geçince pencerenin otomatik olarak gizlenmesini
istiyorsanız da ilgili öğenin önündeki kutucuğu boşaltmanız
gerekecektir.
Show in Launcher: Hızlı erişim araç çubuğu üzerinde
görüntülenmesini istediğiniz öğeleri buradan belirleyebileceğiz.
İstediğiniz öğeyi iptal edebilir ya da listede olmayan bir başka öğeyi
bu araç çubuğuna ekleyebilirsiniz.
PREVIEW IN BROWSER
Hazırlamış olduğunuz sayfaları tarayıcıda görmek
için F12' ye bastığınızda Dreamweaver burada belirtilen ayarlara bakar.
Varsayılan tarayıcı hangisi ise sayfa o tarayıcı ekranında görüntülenir.
Burada kullanıcı ikinci bir tarayıcıyı tanımlamak istediğinde düğmesine
basarak açılan pencereden eklemeyi düşündüğü tarayıcının konumunu
Dreamweaver' a belirtir. Hazırlanan sayfaları ikinci tarayıcı ekranında
görmek içinse CTRL+F12 tuşları kullanılmalıdır. İstenirse tarayıcıların
varsayılan ya da ikinci tarayıcı durumları Defaults kısmında belirtilir.
Yani kullanıcı birinci tarayıcı aktifken primary Browser sekmesine
tıklarsa birinci tarayıcı varsayılan tarayıcı olur. İkinci tarayıcı
aktifken primary browser seçeneği seçilirse bu kez ikinci tarayıcı
varsayılan tarayıcı olur.
Eğer sistemizde kurulu bir serveriniz varsa bu
server ayarlarıyla görüntülenmesini istediğinizde de "Preview Using
Local Server" komutu aktif hale getirilmelidir.
QUICK TAG EDITOR
Apply Changes Immediately While Editing: sekmesine
tik konursa "Quick Tag Editor" penceresinde yapılan değişiklikler kaynak
koda da eklenir.
Enable Tag Hints: ise "Quick Tag Editor" penceresinin Delay kısmında belirtilen süre geçtikten sonra gizlenmesini sağlar.
Çalışmalarınızda Quick Tag Editor'ünü aktif hale getirmek için
Properties diyalog kutusu üzerinde yer alan ikonuna tıklayabilir,
Klavyeden CTRL+T kısayol tuşunu kullanabilir
Modify mönüsü içinde yer alan "Quick Tag Editor" komutunu çalıştırabilirsiniz.
SITE
Always Show: Site yöneticisi penceresi açıkken
hangi dosyaların hangi parçada görüntüleneceği buradan belirtilir.
Yukarıdaki resim üzerinde açıklayacak olursak:
"Kullanıcı bilgisayarındaki siteye ait dosyaların (Local Files) sürekli
sağ parçada görüntülenmesini istiyormuş". "Local Files" kısmında ikinci
bir seçenek olarak "Remote Files" da vardır. Bu da sitemizi upload
yaptığımız serverdaki dosyalarımızı temsil eder. Taraf olarak da 'sağ'
seçeneğinden başka 'sol'u da seçebilirsiniz.
Dependent Files: Bağlı dosyaları gönderirken de
"Prompt on Get/Check Out" alırken de "Prompt on Put/Check In"
karşılaştırmak için bu seçenekler kullanılır.
FTP Connection: FTP bağlantısını belirteceğiniz süre kadar bekledikten sonra kesecektir.
FTP Time Out: Zaman aşımı süresi olarak ne belirttiyseniz o kadar süre işlem yapılmadığında FTP bağlantınızı iptal edecektir.
Firewall Host: Host adresinizi belirteceğiniz yerdir. Eğer böyle bir durum söz konusu değilse burayı boş bırakabilirsiniz.
Firewall Port: Bağlanacağınız port numarası buradan belirtilir. Varsayılan değeri 21'dir.
Put Options: Aktif hale getirirseniz dosyaları
upload yapmaya başlamadan önce açık olan dosyalarınızda yapmış olduğunuz
son işlemlerin kaydedilmesini sağlar.
Define Sites: Üzerinde çalıştığınız siteyi buradan da değiştirebilirsiniz.
STATUS BAR
Durum çubuğunda görüntülenecek parçaların
düzenlemelerini buradan yapabiliriz. Örneğin tasarlanan sayfaların
deneme ekran boyutları buradan belirtilebilir. Bağlantı hızı ve hızlı
erişim çubuğunun durumunu da buradan ayarlayabiliriz.
Window Size: Sayfaların deneneceği pencere boyutları buradan düzenlenir.
Connection Speed: İnternete bağlantı hızınızı buradaki listeden seçebilirsiniz.
Launcher: Hızlı erişim çubuğunun durum çubuğunda
görüntülenip görüntülenmeyeceği buradan ayarlanır. Kutucuğa tik işareti
konursa görüntülenir. Aksi halde hızlı erişim çubuğu
görüntülenmeyecektir.
RENK DÜZENİ TANIMLAMALARI
Dreamweaver' da her zaman için beyaz zemin üzerine
siyah yazıyla yazmak çok cazip gelmeyebilir. Değişik renk
kombinasyonları denemek isteyebilirsiniz. Ne de olsa nette sadece beyaz
zeminli, ya da siyah yazılı siteler yok. İşte bunu düşünen Dreamweaver
geliştiricileri sayfalarınızda kullanmanız için hazır renk düzeni
tanımlamalarında bulunmuşlar. Bu renk düzenlerini görmek ve
sayfalarınıza uygulamak için Command mönüsü içinden Set Color Scheme...
komutunu çalıştırmalısınız. Ekrana bir pencere gelecektir.
Bu pencere üzerindeki Background alanından
sayfalarınızın zeminine döşeyeceğiniz zemin rengini, Text and Links
kısmındanda yazı ve linkleriniz için sunulan alternatif renk
tanımlamalarından birini seçebilirsiniz. Sizin belirlemiş olduğunuz
zemin rengi, yazı ve link renklerine göre örnek çalışma yine aynı
pencerenin sağında görüntülenecektir.
METİN İŞLEMLERİ
Başlıklar
Web sayfalarına ait gövde içinde zaman zaman başlıklar kullanmak
isteyebiliriz. İşte bu gibi durumlarda HTML kodlarıyla uğraşanlar
<HX>..</HX> belirtecini kullanırlar. Burada belirtilen X
yerine 1' den 6' ya kadar sayı yazılabilir. <H1> başlıkların en
büyüğü, <H6> en küçüğüdür.
"Pekii Dreamweaver' da kodlarla uğraşmadan biz bu
işi nasıl yapacağız?" diye soruyorsanız hemen belirtelim : Properties
diyalog kutusunu kullanacağız. Bu diyalog kutusunun Dreamweaver' da
varsayılan değerinin metin modu olduğunu önceki bölümlerde söylemiştik.
Metni yazmaya başlamadan aşağıdaki diyalog kutusunda yer alan Format
kısmını açarsak burada değişik Heading seçeneklerinin olduğunu görürüz.
Buradan istediğimiz başlık büyüklüğünü seçerek başlık metnimizi
oluştururuz.
Eğer tasarım penceresinde daha önce yazılmış bir
metne başlık uygulanacaksa metin seçildikten sonra yine Properties
diyalog kutusundan başlık uygulanabilir.
Cevap : Dreamweaver Hakkında Genel Bilgiler
Paragraflar
Web sayfalarında tek düze baştan sona aralıksız yazılmış yazıları okumak
sıkıcı olduğundan ya da geçen her dakikanın maliyet olduğu internette
bu külfete katlanmak istenmediğinden yazı yüklü siteler geniş bir
kitleye ulaşamadan diskalifiye edilebilirler. Oysa çok basit Dreamweaver
işlemleriyle yazılarınız daha okunaklı hale gelebilir. HTML kodu
üretenler paragrafları birbirinden ayırmak için <P>...</P>
belirteçlerini kullanırlar. Dreamweaver' da ise bir paragrafın bittiğini
bir başka paragrafa başlandığını belirtmek için sadece ENTER tuşuna
basmak yeterlidir. Böylelikle Dreamweaver paragrafları aralarına bir
satır boşluk bırakarak ayırmış olur.
Satır Sonları
Paragrafı oluşturan satırların sonlarında kesme
işareti kullanılmazsa oluşturulan paragraflar değişik tarayıcı
boyutlarında değişik şekillerde görüntülenirler. Yani kesmelerle
ayrılmamış satırlar ekran boyutuna göre kayarlar. Bunun için özenerek
hazırladığınız metinlerin aynı biçimde tarayıcıda da görüntülenmesini
istiyorsanız satır sonlarında <BR> belirtecini kullanmalısınız.
Dreamweaver' da satır sonlarını belirtmek için Insert mönüsünden Line
Break komutu seçilebilir. Böylelikle Dreamweaver imlecin bulunduğu
konuma satır kesmesi koyacaktır. Ayrıca Objects penceresinin Character
grubundan ikonuna tıklayarak ya da klavyeden SHIFT+ENTER tuş çiftine
basarak da satırlarınıza kesme ekleyebilirsiniz.
Böylelikle satırlar sizin kesme eklediğiniz
yerlerde bitecek ve yazma işlemi yeni bir satırdan devam edecektir. Eğer
Edit mönüsü içinde yer alan Preferences diyalog kutusunda yer alan
Invisible Elements alt grubundan Line Breaks sekmesine tik işareti
konursa her kesmenin bulunduğu konuma bir ikon eklenecektir. Böylelikle
satır kesmelerini nerelere koyduğunuzu görebileceksiniz.
Yatay Çizgi
Oluşturulan sayfalarda birbirinden farklı konulara deyiniliyorsa bu
farklı konuları birbirinden ayırmak siteyi ziyaret edenler için daha
anlaşılır bir dolaşım sağlayacağından bölüm çizgileri koymak yerinde
olacaktır. Bunun için:
Objects penceresinin Common grubunda yer alan ikonuna tıklamak ya da
Insert mönüsünden Horizontal Rule komutunu seçmek yeterlidir.
W (Width): Bu alanı kullanarak çizginin boyunu belirleyebiliriz. İki
seçenek söz konusudur. Birincisi pixels, ikincisi de percent. Pixels
çizginin nokta cinsinden uzunluğunu belirtirken, percent ise çizginin
tarayıcı ekranında yüzdelik olarak kaplayacağı alanı belirtir. Eğer
uzunluk belirtilmezse varsayılan çizgi uzunluğu % 100' dür.
H (Height): Buradan çizgi kalınlığını girebiliriz.
Align: Çizginin sayfadaki konumunu (sağa hizalı, sola hizalı, ortalı) buradan belirleriz.
Shading: Çizgiye gölge verilip verilmeyeceği
buradan belirlenir. Shading sekmesine tik işareti konursa çizgi gölgeli
olarak düzenlenir.
Kelimeler Arasında Birden Fazla Boşluk Bırakma
Tasarım penceresindeyken yazdığımız kelimeler
arasına birden fazla boşluk bırakamazsınız. HTML Kaynak kod
penceresi'nde kelimeler arasında birden fazla boşluk bıraksanız bile bu
boşlukların tarayıcı ekranından görüntülenmediğini biliyor olmalısınız.
Burada aklımıza "o zaman birden fazla boşluk koymak istediğimizde ne
yapacağız?". Yine bu işlem için de Dreamweaver' da değişik alternatifler
mevcut. Kodlarla uğraşmaya gerek kalmadan bu yollardan herhangi birini
kullandığınızda kelimeler arasında istediğiniz kadar boşluk
bırakabildiğinizi göreceksiniz:
Insert mönüsü içinde yer alan Non-breaking Space komutu seçilerek yada
Klavyeden CTRL+SHIFT+SPACE tuşlarına basarak.
Metin Biçimlendirmeleri
Dreamweaver' da üzerinde en çok işlem yapacağımız pencere Properties
diyalog kutusudur. Dreamweaver' ı kurduğumuzda karşımıza varsayılan
Properties penceresi olarak aşağıdaki pencere gelir. Bu pencere
yazacağımız metin üzerinde biçimlendirmeler yapabilmemiz için hazır
haldedir.
Format
Bu kısımda None, Paragraph, Heading 1 ile 6 arasında başlık türleri ve Preformatted seçeneği bulunur.
None: Dreamweaver'ın varsayılan olarak kabul ettiği yazı modunda işlem yapılacağını belirtir.
Paragraph: yeni bir paragraf oluşturmak için kullanılır.
Heading: Heading satırları ile sayfalarımızda kullanacağımız başlık boyutlarını ayarlayabiliriz.
Preformatted: ise yazılan metnin olduğu gibi alınmasını sağlar. Diyelim
ki sizler web sayfanızda HTML anlatacaksınız. HTML komutlarını ve
parametrelerini kullansanız bile bunların kod olarak değil de normal
yazıymış gibi algılanmasını sağlamak için bu seçeneği seçmek gerekiyor.
Eğer bu gibi parçaları Preformatted seçeneğini kullanmadan yazacak
olursanız o belirteçler işleme dahil edilecek sanki sayfaya ait
kodlarmış gibi işlem yapılacaktır. İşte bunu engellemek için bu seçenek
kullanılmalıdır. Bu özellik sayesinde hazırladığınız metinler olduğu
gibi görüntülenecektir.
Font
Oluşturacağınız web sayfalarında tarayıcı
ekranından görüntülenmesini istediğiniz yazı tipi listesini Default font
listesinden seçebilirsiniz. Sayfaları tasarlarken her türlü yazı
tipinden biraz kullanmak yerine hemen bütün bilgisayarlarda olabilecek
yazı tipleri tercih edilmelidir. Aksi halde bizim bilgisayarımızdaki
yazı tipleriyle mükemmel görünen sayfalar, başka bir bilgisayarın
tarayıcı ekranında çok berbat görünebilir. Bu yazı tipi takımını
belirlerken PC ve MAC tabanlı bilgisayarları ayrı ayrı göz önünde
bulundurmalıdır. Örneğin "Arial" yazı tipi PC tabanlı bilgisayarlar için
standart bir yazı tipiyken MAC bilgisayarlarda bulunmazlar. Aynı
şekilde "Helvetica" yazı tipi de MAC bilgisayarlar için bir standarttır.
O zaman biz font takımımızı belirlerken şöyle bir sıralama yapabiliriz.
"Arial, Helvetica, sans-serif".
Bu listeyi tanımlayacak olursak;
"Ben oluşturduğum sayfada yazacağım yazıların arial yazı tipinde
görüntülenmesini istiyorum. Eğer bu yazı tipi yoksa o zaman helvetica
yazı tipini dene. Eğer bu yazı tipi de yoksa bu fontlara benzeyen yazı
tipleri grubu olarak tanımlayabileceğimiz sans-serif cinsinden bir yazı
tipiyle görüntüleyebilir-sin."
Bu listeden Edit Font List... komutu çalıştırılırsa
fontları isteğimize göre gruplandırabileceğimiz bir pencere açılır.
Buradan istediğimiz yazı tiplerini öncelik sırasına göre
sıralayabiliriz.
Cevap : Dreamweaver Hakkında Genel Bilgiler
Font Color
Font Color kavramı üzerinde biraz durmakta fayda
var. Web sayfalarında kullanılan renkler 16' lık sayma sistemine göre
yani hekzadesimal sisteme göre kodlanırlar. Kullanılacak renklerin genel
tanımlaması "#RRGGBB" şeklindedir. Burada belirtilen her bir harf bir
rakam yerine geçer. ilk 2 rakam kırmızının tonunu, ikinci iki rakam
yeşilin tonunu ve üçüncü iki rakam da mavinin tonunu oluşturur. Bu
sistem kısaca "RGB Formatı" olarak adlandırılır.
R ingilizce Red kelimesini karşılar, türkçe anlamı kırmızıdır.
G ingilizce Green kelimesini karşılar türkçe anlamı yeşildir.
B ingilizce Blue kelimesini karşılar türkçe anlamı mavidir.
Şimdi gelelim renkleri oluşturmaya:
Öncelikle şunun bilinmesinde fayda var. Diyelim ki 3' lük sayma
sistemine göre bir sayının 3'e bölümünden kalan en fazla 2 olabilir. 7'
lik sayma sistemine göre bir sayının 7' ye bölünmesinden kalan en fazla 6
olabilir. Buna göre 16' lık sayma sistemine göre de bir sayının 16' ya
bölümünden kalan en fazla 15 olabilir. Hekzadesimal sayma sisteminde 10
ve 10' dan büyük kalanlar için harflendirme söz konusudur. Yani bir
sayının 16' ya bölümünden kalan :
10 ise A
11 ise B
12 ise C
13 ise D
14 ise E
15 ise F harfiyle temsil edilir. O zaman biz renkleri oluştururken
renklerin en saf halini elde etmek için F' yi kullanacağız. Örneğin
kırmızı rengi "#FF0000" ile, yeşil rengi "#00FF00" mavi rengi de
"#0000FF" ile göstereceğiz. Buradaki FF rengin saflığını belirtmekle
birlikte bunların yerine başka değerlerde kullanılsa yine ait olduğu
rengi verir. Ancak aynı rengin farklı tonları elde edilmiş olur.
"#FF0000" kırmızıdır.
"#BD0000" da kırmızıdır. Ancak ton farkı vardır.
Güneş ışığı beyaz olarak kabul edilir. Beyaz ışık
prizmaya tutulduğunda bütün ana ve ara renklerin oluştuğu görülür. Bu
işlemin tersi de doğrudur. Yani bütün ana ve ara renkler prizmadan
geçirilecek olsa beyaz renk elde edilir. Yani kırmızı yeşil ve mavi
renklerin eşit miktarda karışımı bize beyaz rengi verir. O zaman beyaz
renk için "#FFFFFF" kodunu yazabiliriz. Resimle ilgilenen sanatçıların
çoğuna göre siyah renk değildir. O zaman siyahı elde etmek içinde renk
kullanmamıza gerek yok demektir. Yani siyah içinde "#000000" kodunu
yazabiliriz. Son olarak renklerin farklı miktarlarda karıştırılmasından
farklı renkler oluşur. Mesela sarı renk için kırmızı ile yeşili
karıştırmak gerekir.
Bold: Bu özellik metni kalın yazmak için kullanılır.
Italic: Bu özellik metni eğik yazmak için kullanılır.
Alignment: Paragrafı hizalamak için kullanılan
kısımdır. Eğer paragraf sola hizalanacaksa ikonuna, ortalanacaksa
ikonuna, sağa hizalanacaksa ikonuna basılır. Eğer paragraf Microsoft
Word' de olduğu gibi her iki yana da hizalı yazdırılmak isteniyorsa
Dreamweaver' ın Properties penceresinin desteklemediği ancak CSS ile ya
da "HTML Kaynak kod penceresi"nde yazabileceğimiz "justify" parametresi
söz konusudur. Aşağıdaki kodlara bakabilirsiniz:
<P ALIGN= "justify">
.......................
......................
</P>
Paragraf Girintileri
Web sayfalarında kullanılan paragraf
girintilerinden daha fazla girinti kullanmak istendiğinde ikonu,
girintiyi azaltmak içinde ikonu kullanılabilir.
Extra Yazı Biçimlendirme İşlemleri
Dreamweaver' da özellikler penceresinde bulunan
araçların dışında bu pencereye sığmayan bir dizi araç gereç Text Mönüsü
içinde yer alan Style komutunda yer alır. İlgili mönüye giderek ya da
metin üzerinde farenin sağ tuşuna basıp açılan mönüden yine Style
komutunu seçerek buradan istediğimiz diğer araçları kullanabiliriz.
LİSTELER
Sırasız Listeler
Oluşturacağınız listelere sıra numarası vermenin
bir önemi yoksa bu tip listeleri kullanabilirsiniz. Dreamweaver' da
sırasız listeler oluşturmak için Properties diyalog kutusundan ikonuna
tıklamalısınız. Böylelikle sırasız listeleri oluşturmaya başlamış
olursunuz. Her bir liste elemanını belirtmek için ENTER tuşuna bastıkça
Dreamweaver sizin belirttiğiniz işaretçiyle düzenlenmiş listeyi
oluşturacaktır. Her bir liste elemanını diğerinden ayırmak için
kullanılan satır başındaki madde işaretçileri isteğe bağlı olarak
değiştirilebilirler. Bunun için Properties diyalog kutusunun List Item
düğmesine tıklayarak Liste özelliklerini belirtebileceğiniz aşağıdaki
pencerenin açılmasını sağlamalısınız.
Varsayılan sırasız liste işaretçisi olmasına rağmen
isterseniz bu işaretçiyi işaretçisi ile değiştirebilirsiniz. O an aktif
olan işaretçiyle başlayan yeni bir satıra geçtikten sonra düğmesine
tıklarsanız işaretçinin içi boş yeni bir daireyle değiştirildiğini
görebilirsiniz.
Cevap : Dreamweaver Hakkında Genel Bilgiler
Açıklamalı Listeler :
Bu tür listeler genellikle birden fazla başlığı olan ve her başlığın
kendisine ait açıklama satırları olması gerektiği durumlarda kullanılır.
Açıklamalı liste türünde başlıklar normal sayfa düzeninde yazılırlarken
açıklama satırları biraz içerden başlarlar. Eğer sizde sayfalarınızda
açıklamalı listeler oluşturmak istiyorsanız bunun için :
Text mönüsü içinde yer alan List alt başlığından Definition List seçeneğini seçerek,
Tasarım ekranı üzerinde herhangi boş bir yerde sağ tuşa basıp açılan
kısa yol mönüsünden List/Definition List komutu çalıştırılarak,
Modify mönüsünüden List/Definition List komutu çalıştırılarak başlatılabilir.
Listeye ait başlık tanımlandıktan sonra açıklama satırı için ENTER
tuşuna basmanız gerekir. Her ENTER tuşu kullanımda yeni bir açıklama
başlığı ve açıklama satırı oluşturulmuş olur.
BAĞLANTILAR
"İnternetin internet olmasını sağlayan yapılardan
belki de en önemlisi bağlantılardır" diyebiliriz. İnternet kullanıcıları
bağlantılar sayesinde bir sayfadan bir başka sayfaya, oradan bir
başkasına hatta bir bilgisayardan diğerine, bir ülkeden bir başka ülkeye
rahatlıkla geçebilmekte istediği an istediği bağlantıyı tercih
edebilmektedir. İşte internetin bugünkü konumunda çok önemli paya sahip
bağlantılar konusunu bu bölümümüzde inceleyeceğiz.
Dreamweaver kullanarak her şey çok kolay ve seri
yapılabildiği gibi bağlantılarda hemence oluşturulabilecek kadar
basittir. İsterseniz öncelikle bağlantı çeşitlerini ve bu bağlantı
çeşitlerinin muhteviyatlarını birlikte inceleyelim. Temelde bağlantıları
3 gruba ayırmak mümkün. Bunlar:
Sayfa içi Bağlantılar
Sayfalar arası Bağlantılar
Siteler arası Bağlantılar
Sayfa içi Bağlantılar
Web siteleri genelde birden fazla sayfadan
oluşmasına rağmen tek sayfa halinde yayınlanan sitelere de rastlanır.
Tek sayfa halinde yayınlanan sitelerde verilmek istenen şeylerin hepsi
tek sayfada toplandığından sayfanın hacmi baya geniş olacaktır. Hatta
tarayıcı ekranınızda yer alan kaydırma çubuklarını küçülmüş olarak
göreceksiniz.
Eğer sizlerde böyle geniş içerikli fakat tek sayfa
halinde siteler oluşturma niyetindeyseniz ve sitenizi ziyarete gelen
insanların kaydırma çubuklarıyla uğraşmalarını istemiyorsanız sayfanızın
değişik konumlarına bağlantılar oluşturmanız gerekecek demektir. Çünkü
sitenizi ziyarete gelen her kullanıcı kaydırma çubuklarıyla
aşağı-yukarı, sağa-sola kaymayı sevmeyebilir. O zaman bu gibi
kullanıcıları göz önüne alarak siteyi tasarlarken sayfanızın değişik
konumlarına bağlantılar oluşturmanız gerektiğini unutmayanız.
Eğer yukarıdaki paragrafı okuduktan sonra "Evet
benim istediğimde buydu!. Ben de sayfa içi bağlantı vermek istiyordum"
diyorsanız devam edelim.
Öncelikle sayfalarınızın istediğiniz yerlerinde ziyaretçilerin geleceği,
dinleneceği duraklar oluşturulması gerekiyor. Bunun içinde:
Insert mönüsünden Invisible Tags/Named Anchor komutunu,
Objects penceresinin Invisibles alt grubundan
[IMG]file:///C:/DOCUME%7E1/ADMINI%7E1/LOCALS%7E1/Temp/msohtml1/01/clip_image001.gif[/IMG]ikonuna
tıklayarak
CTRL+ALT+A kısa yol tuşlarına basarak aşağıda gösterilen pencerenin açılmasını sağlarız.
Buraya yazacağımız isimle biz durağımızın ismini belirlemiş oluyoruz.
Ancak burada bir şeyi belirtmekte fayda var. İsmi yazarken boşluk ya da
türkçe karakterler kullanmamak gerekiyor. Eğer illa da birkaç kelimeden
oluşan durak isimleri kullanmak istiyorsanız kelimeleri birbirinden
ayırmak için _ (alt çizgi) kullanabilirsiniz. İsim verme işlemi
bittikten sonra OK düğmesine basarak tekrar tasarım penceresine
döndüğümüzde
[IMG]file:///C:/DOCUME%7E1/ADMINI%7E1/LOCALS%7E1/Temp/msohtml1/01/clip_image002.gif[/IMG]ikonunun
dikkatinizi çekiyor olması lazım.
Dikkat ederseniz bu ikon üzerinde gemilerde
kullanılan çapa resmi var. Zaten Anchor kelimesinin türkçe
karşılıklarından biri de "gemi demiri, çapa". Bu ikon durağımızın
konumunu belirliyor. İsterseniz bu ikonu fareyle sürükleyerek bir başka
yere taşıyabilirsiniz. Artık sayfa içi durağımızı konumlandırdıktan
sonra sıra geldi bu durağa gidecek bağlantıyı oluşturmaya. Bunun içinde
tasarım ekranında bağlantı oluşturacağımız metni, resmi ya da resmin bir
alanını seçtikten sonra Properties diyalog kutusunun Link alanına #
işareti ile birlikte durak ismini yazıyoruz.
Örneğimizde anchorumuzun isminin "top" olduğunu varsayarsak aşağıdaki şekilde bir bağlantı oluşturmamız gerekir.
Böylelikle sayfa içi bağlantımız oluşturulmuş oldu.
Diyelim ki ziyaretçiyi bir bağlantı yardımıyla sayfanın en başından en
dibine gönderdik. Geri nasıl gelecek? Bunun içinde çözüm olarak sayfa
içinde durak belirttiğimiz konumların her birinin hemen yanında da
sayfanın en başına gelecek bir link eklemek yerinde olur.
Sayfalar Arası Bağlantılar
Web siteleri genelde sayfalardan oluşmuşlardır.
Sitelerde yer alan sayfaların birinden diğerine geçebilmek için sayfalar
arası bağlantılar kullanılır. Web tasarımında en çok kullanılan ve
bizimde kullanacağımız bağlantı biçimi sayfalar arası bağlantılardır.
Yukarıda da belirtildiği gibi bağlantıları oluştururken sadece metinlere
bağlantı vermeyiz. Metinlerden başka resimlere yada bir resmin herhangi
bir alanına da bağlantı verebiliriz. Bağlantı oluşturulacak nesne
seçildikten sonra bağlantı oluşturmak için 3 değişik yol kullanılabilir:
1- Properties diyalog kutusunun Link alanına bağlantı vermek istediğimiz dosyanın ismini direk olarak yazarak,
2- Link alanı yanında yer alan
[IMG]file:///C:/DOCUME%7E1/ADMINI%7E1/LOCALS%7E1/Temp/msohtml1/01/clip_image003.gif[/IMG]ikonunu
site penceresinde istenilen dosya üzerine sürükleyerek,
3-Ya da
[IMG]file:///C:/DOCUME%7E1/ADMINI%7E1/LOCALS%7E1/Temp/msohtml1/01/clip_image004.gif[/IMG]ikonuna
basıp açılan pencereden bağlantı verilecek dosya seçilerek.
Bu yollardan 3.sü ilk etapda bizim için daha kolay uygulayabileceğimiz yoldur.
Bu pencere üzerinde seçilecek dosyaya göre oluşturulan URL'nin
"file:///C:/....." şeklinde olmamasına özellikle dikkat ediniz. Bu
şekilde belirtilen linkler çalışmayacaktır. Ayrıca "Relative To"
kısmında yer alan açılır liste kutusundan Document seçeneğinin aktif
olmasına dikkat ediniz. Çünkü bu seçenek hazırlamış olduğunuz
sayfalarınızın bağlantılarını site hiyerarşisini gözeterek oluşturur.
Oysa Site Root seçeneğini seçmeniz durumunda oluşturulan bütün
bağlantılar sitenize ait ana dizinin dışındaymışsınız gibi oluşturulur.
Durumu daha iyi anlamak için örneklendirmekte fayda mülahaza ediyorum:
Diyelim ki bizim tasarladığımız sitenin
Dreamweaver' daki adı "benimsitem" olsun. Bu sitenin dosyalarıda
C:benimsitem klasörü içinde. Birde bu klasör içinde alt bölümlerin
parça parça konulduğu alt klasörler var. Ve ben benimsitem klasörü
içinde oluşturduğum bir bağlantı ile benimresmim klasörü içinde yer alan
vesika.jpg dosyasına link vereceğim. Sonuçlar aşağıdaki gibi olacaktır.
Cevap : Dreamweaver Hakkında Genel Bilgiler
Siteler Arası Bağlantılar
Bir ziyaretçinin gezdiği dolaştığı sitelerden
herhangi bir dosyaya ulaşabilmesi o dosyada istifade edebilmesi için
bilmesi gereken 3 şey vardır. Bunlar:
1-Sitenin web üzerindeki adresini,
2-Aradığı dosyanın site üzerinde nerede bulunduğunu,
3-Dosyaya erişmek ve bilgileri almak için kullanılan protokolü
Bu bilgiler ışığında biz sitenin URL'sini ( Uniform Resource Locator )
öğrenmiş oluruz. Web sitelerinde hazırlanmış sayfaları tarayıcılarımızda
görüntülemek için http (HyperText Transfer Protocol) kullanılmasına
karşılık diğer protokollere de referanslar verebilirsiniz. Örneğin FTP
ile ulaşılabilen bir dosyanın adresini sayfa içinde bağlantı olarak
kullanabilirsiniz. URL tanımlamalarını şu şekilde genelleştirebiliriz:
Protokol://sitenin_adresiort/ulaşılacak_dosya
Web sitelerimizden başka sitelere bağlantılar oluştururken kullanabileceğimiz protokoller şunlardır :
FTP: Dosya Transfer Protokolü
Gopher: Gopher Protokolü
http: Hiper metin Transfer Protokolü
Mailto: Elektronik Posta Protokolü
News: Usenet haberleri
telnet: Uzaktan erişim oturumları
WAIS: Geniş alan bilgi sunucuları
File: Kendi bilgisayarımızdaki dosyalar
RESİM EKLEME
Uzman web tasarımcılarının çoğu; "oluşturulan
sitelerin görsel tasarımından ziyade içeriğine önem verilmedir", "içerik
kraldır", "tasarımın gücü basitliğindedir", "web'in tek kuralı
basitliktir" gibi yaklaşımlar sergilerler. Bu gerçeği kabullenmekle
birlikte bir siteye ilk defa gelen bir ziyaretçinin de içerikle birlikte
görselliğe dikkat ettiği gerçeğini unutmamak lazım. Hâl böyleyken bizim
görselliği ilk sıraya aldığımız, içeriği savsakladığımız düşünülmesin.
Yerinde ve dozajında kullanılacak tasarım araçlarının siteye farklı bir
hava vereceğini düşünüyoruz. İşte sizi farklılaştıracak bu tasarım
araçlarının en önemlilerinden biri de resimler.
Web sitelerinizde kullanabileceğiniz resimler
değişik biçimler arz etmekte. Çok farklı resim biçimleri olmasına rağmen
sitelerinizde kullanabileceğiniz sınırlı sayıda biçim vardır. Bunlar
GIF, JPG ve PNG' dir. Ne zaman hangi biçimdeki resimleri kullanmanız
gerektiğine aşağıda yazılmış olan bilgileri okuduktan sonra karar
verebilirsiniz.
RESİM BİÇİMLERİ
GIF Biçimli resimler
Graphics Interchange Format kelimelerinin
kısaltılmışı olan GIF; Compuserve Information Servise tarafından
geliştirildi. Bütün grafik tabanlı tarayıcı, resim düzenleme programları
tarafından desteklenen bir biçim olduğundan şu an dünyada en çok
kullanılan resim biçimidir diyebiliriz. GIF resim biçiminin günümüzde
kullanılan 2 sürümü vardır:
GIF 87a: 1987 yılından bu yana kullanımdadır. GIF
resimler LZW adı verilen özel bir sıkıştırma metodu kullanılarak görüntü
kalitelerinden hiçbir şey kaybetmeden orijinal büyüklüklerinin yüzde 20
veya 25' ine küçültülebilirler. Küçük boyuttaki resimlerin yüklenmesi
daha az ağ hızı gerektirdiğinden internetteyken yüklenmeleri de daha
kısa sürede olur.
GIF 89a: Bu sürümün GIF 87a' dan farkı gif uzantılı
resimlere saydamlık (transparent) özelliği verebilmesi ve gif uzantılı
hareketli resimler oluşturmaya olanak sağlamasıdır. Böylelikle
kullanıcılar tarayıcılarındaki zemin rengine uyum sağlayan resimler
üretebilir, ya da animasyonlu resimler oluşturabilirler. Ayrıca bu
sürümle resimlerin tarayıcı ekranından yüklendikçe görüntülenmesi, ya da
ilk etapta resmi buğulu şekilde görüntüleyip yüklendikçe görüntüyü
netleştirme özelliği de eklenmiştir.
GIF uzantılı resimlerin belki de en kötü özelliği 256 rengi
desteklemesidir. Yapılacak çalışmalar GIF uzantılı kaydedilmek
istendiğinde en fazla 256 renk kullanılabilir. Gerçi bu durum çoğu
zamanda avantaj sağlayabilir. İnternette kullanılan resimlerin çoğu
(düğmeler, başlıklar gibi) çok az sayıda renk kullanır. İşte bu gibi
çalışmalar GIF biçiminde oluşturulursa hem daha az yer kaplayacak, hem
de daha çabuk yüklenecektir.
PNG Biçimli resimler
Taşınabilir ağ grafiği (Portable Network Graphics)
dosyası olarak tanımlanan, yeni bir bit mapped türü grafik biçimidir.
LZW sıkıştırma teknolojisinin patentini elinde bulunduran Unisys, 1995
yılı başlarında GIF biçimi kullanan geliştiricilerden telif hakkı
isteyince bu biçimi kullanan yazılım geliştiricilerinden çoğu alternatif
olarak GIF 24 üzerinde çalışmaya başladılar. Diğer GIF sürümlerinin
aksine 24 bit (16 milyondan fazla renk demek) rengi destekleyen bu
sürümün PNG sıkıştırma tekniğini kullanması da bir çok yazılım
geliştiricisini sevindirdi. Çünkü PNG formatının patenti ve lisansı
ücretsizdi. Günümüz tarayıcılarında ancak plug-in ler vasıtasıyla
görüntülenebilen bu format ilerde çokca kullanılacağa benziyor.
JPG Biçimli resimler
Joint Photographic Expert Group tarafından
geliştirilen, sabit görüntüler için hazırlanmış bir resim biçimidir.
JPEG fotoğraf kalitesinde görüntü elde etmek istediğinden 24 bit rengi
destekler. Bu kadar fazla renk kullanımında görüntünün oluşabilmesi için
ekran üzerindeki her pixel için 24 bitlik bir bilgi ayrıldığından bu
tip resimlerin fazla yer kaplamaları beklenir. Ancak bünyesinde
kullandığı güçlü sıkıştırma teknikleri sayesinde resimleri yüzde 20 ye
kadar sıkıştırabilir. Bu sıkıştırma sırasında resi üzerinde görüntü
kayıpları olması kuvvetle muhtemeldir. Çünkü sıkıştırma esnasında
birbirine yakın renkleri tek renk olarak kaydeder. Gerçi bu durumda
resmin harddiskte kapladığı alan azalır ama kaliteden de ödün verilmiş
olur. Az renkle oluşturulmuş resimlerin sıkıştırılmasında JPG, GIF kadar
iyi değildir. Bu yüzden JPG kullanılarak sıkıştırılan görüntü GIF
kullanılarak yapılan sıkıştırmadan daha fazla yer kaplar.
Ancak yinede kullanıcı sayfalarında kullanacağı
resimleri hem GIF hem de JPG olarak kaydedip bakmalı. Hangisi daha az
yer kaplıyorsa onu kullanmalıdır. Hem ayrıca kullanılacak resimler
tarayıcı ekranlarında test edilmeli, sonuçta göze hoş gelen
kullanılmalıdır.
RESİMLER ÜZERİNDE YAPILAN İŞLEMLER
V (Vertical) Space / H (Horizontal) Space:
Bu alanlara pixel cinsinden yazılacak değerlere
göre resmin kenarlarından boşluklar bırakılır. Böylelikle resimle
yazıların çok içli dışlı olmaları engellenmiş olur. Eğer resmin üstünden
ya da altından boşluk bırakılmak isteniyorsa "V Space" alanına, soldan
ya da sağdan boşluk bırakılacaksa "H Space" alanlarına değerler yazılır.
Target:
Bu özellik genelde çerçeveli sitelerde
kullanılmasına karşın yine de kullanılabilecek özellikleri de vardır.
İsterseniz bunları sırasıyla görelim:
_blank: Vermiş olduğunuz linkin boş bir tarayıcı ekranında açılmasını sağlar.
_parent: İç içe birden fazla çerçeve yapısı oluşturulmuşsa verilen
bağlantının ait olduğu çerçeve seti içinde açılmasını sağlar. Eğer böyle
bir yapı söz konusu değilse çalışması _self gibidir.
_self: Varsayılan bağlantı biçimi olan _self verilen bağlantının aynı pencerede veya çerçevede açılmasını sağlar.
_top: Oluşturulan sayfalar çerçeve içeriyorsa verilen linkin bütün
çerçeveleri kapatarak tek sayfa halinde açılmasını sağlar. Eğer
sayfalarda çerçeve yoksa _self gibi çalışır.
Low Src:
Oluşturmuş olduğunuz sitelerde kullandığınız yüksek
yoğunluklu resimlere alternatif olarak düşük yoğunluklu resimler
kullanmak istiyorsanız buraya bir resme ait yol belirtilmelidir.
Border:
Dreamweaver' da eklemiş olduğunuz resimlere link
verirseniz, aksi belirtilmediği sürece program resme otomatik olarak
varsayılan link renginde bir çerçeve ekler. Bu çerçeveyi kaldırmak
istediğinizde değer olarak 0 girilmesi yeterlidir. Eğer bu değer
arttırılırsa çerçeve kalınlığı artar, değer küçüldükçe de küçülür.
Map:
Resimlerin tamamına değil de sadece bir kısmına
link verilmek isteniyorsa link alanları oluşturmak gerekecektir. Bunun
için bu alanda oluşturacağımız link alanına hem isim verebilir hem de
aşağıdaki 3 değişik çizim modundan birini seçerek istediğimiz alanı
oluşturabiliriz.
Edit:
Resim üzerinde düzenleme yapmak istediğinizde bu
düğmeye tıklayarak Dreamweaver' ın bu tür resim dosyalarıyla
ilişkilendirdiği programı otomatik olarak açabilirsiniz. İstenirse
resimleri düzenlemek için seçilen bu program bir başka resim düzenleme
programıyla değiştirilebilir. Bunun için "Edit" mönüsü içinde yer alan
"Preferences" penceresine ait "File Types/Editors" grubunun kullanılması
gerektiğini Bölüm 2' de sayfa 7' de anlatmıştık.
Reset Size:
Resmin orijinal boyutları tasarım penceresi
üzerindeyken değiştirildiyse Reset Size düğmesine basarak resmin
orijinal halini alması sağlanabilir.
ARKA PLAN RESMİ
Oluşturduğunuz web sayfalarının arka planlarında
resim görüntülenmesini sağlayabilirsiniz. Arka plan resimlerinin
yüklenmeyi ağırlaştıracağı konusuna girmeden bu tip resimlerin
sayfalarınızın daha göz alıcı olmalarını sağladığını söyleyebiliriz.
Arka plana ebatları büyük tek bir resim atayabileceğiniz gibi küçük
boyutlarda bir dosyada tanımlayabilirsiniz. Resim arka planı tam olarak
kaplamazsa otomatik olarak döşeli hale getirilecektir.
DREAMWEAVER'da ARKA PLAN RESMİ EKLEME İŞLEMİ
Dreamweaver' da arkaplan resmi ekleme işi çok kolaydır. Bunun için :
Sayfa üzerindeyken boş bir yerde farenin sağ tuşuna tıklayarak açılan kısa yol mönüsünden Page Properties" komutu seçilebilir
Klavye üzerinden CTRL+J tuşları kullanılabilir,
Modify mönüsü içinde yer alan Page Properties komutu seçilebilir.
Bu yollardan herhangi biri kullanıldığında karşımıza aşağıdaki pencere gelecektir.
Buradan "Background Image" alanının hemen solunda
yer alan "Browse" düğmesine tıklanarak sayfalarınız için arka plan
yapacağınız resim dosyasını bulmalısınız. Örnek bir resim dosyası ve
sayfaya uygulanmış halini diğer sayfada görebilirsiniz.
DİĞER RESİM İŞLEMLERİ
ÜZERİNE GELİNCE DEĞİŞEN RESİMLER OLUŞTURMA
Sayfalarınızda kullandığınız resimlerinize
özellikle de linklerinizi oluşturan düğmeler üzerinde bir dizi işlem
yaparak daha göz alıcı siteler oluşturabilirsiniz. Üzerine gelince
değişen resimler oluşturmak bu yollardan biridir. Bu tür bir çalışma
oluşturabilmek için:
Insert mönüsü içinden Interactive Image/Rollover Image komutunu ya da
Object penceresinin Common alt grubundan Insert Rollover Image düğmesini çalıştırmalısınız.
Ekrana aşağıdaki pencere gelecektir.
Bu pencere üzerinde yer alan öğeleri inceleyelim:
Image Name: Buraya oluşturacağımız resim tanımlamasının ismini yazıyoruz.
Original Image: Saya yüklendiğinde ekrandan görüntülenecek resmi buradan belirliyoruz.
Rollover Image: Fare göstergeci resmin üzerine
gelince görüntülenecek resmi buradan belirliyoruz. Eğer Preload Rollover
Image sekmesine tik işareti konarak bu özellik aktif hale getirilirse
ilk etapda görüntülenmeyen, daha sonra fare hareketine bağlı olarak
görüntülenecek olan gizli resimlerinde yüklenmesi sağlanır.
When Clicked, Go To URL: Bu satırdan da resim üzerine tıklandığında çağrılacak web sayfasının konumu belirlenir.
RESİMLERDEN GEZİNTİ ÇUBUĞU OLUŞTURMA
Bir önceki sayada üzerine gelince değişen resim
oluşturmasını öğrendik. Şimdiki çalışmamızda da aynısı yapacağız. Ama
bir farkla. O da birden fazla resim seti tanımlayıp bunları aynı düzlem
üzerinde yatay ya da dikey olarak bir çubuk halinde görüntüleyeceğiz.
Öncelikle :
Insert Mönüsü içinden Insert Images/Navigation Bar komutlarını ya da
Object penceresinin Common alt grubundan Insert Navigation Bar düğmesine tıklamalıyız.
Her iki yoldan biri seçilerek aşağıdaki pencerenin açılması sağlanır.
Nav Bar Elemets: Gezinti çubuğumuzda yer alacak düğme tanımlamaları burada listelenir.
Element Name: Yapacağımız her bir düğme takımı tanımlaması için bir element ismi vermeliyiz
Up Image: Sayfa yüklenince görüntülenecek resim.
Over Image: Fare göstergeci resmin üzerine gelince görüntülenecek resim.
Down Image: Fareye tıklanırken görüntülenecek resim.
Over While Down Image: Fareye tıklandıktan sonra
bırakılırken görüntülenecek resim. Genelde işlemin daha karışık olmaması
için Down Image ve Over While Down Image satırlarından girilecek resmin
aynı olması daha düzenli bir çalışma ortamı sağlayacaktır.
When Clicked, Go To URL: Buradan resme tıklanınca açılacak sayfanın konumunu belirtiyoruz.
Options kısmında yer alan Preload Images komutu aktif hale getirilirse
sayfa yüklenirken görüntülenmeyen fakat fare hareketiyle görünür hale
gelecek olan gizli resimlerinde yüklenmesini sağlar. Bu durum sayfa
içindeki dolaşımı kolaylaştıracaktır. Eğer sayfa her açıldığında Up
image resmi değil de tıklandıktan sonra görünen resmin yani Down Image'
ın görüntülenmesi isteniyorsa Show "Down Image" Initially sekmesine tik
işareti konmalıdır.
Insert açılır mönüsünden Horizontally seçilirse yatay düzlemde bir çubuk
oluşturulur. Bunun yerine Vertically komutu seçilirse dikey düzlemde
bir gezinti çubuğu oluşturulur.
|
|
|
|
|
|
|
вυgüη 56667 ziyaretçi (109694 klik) кιşι вυя∂αу∂ı!!! |
|
|
|
|
|
|
|